Ruman Neupane

- Wednesday, September 1

George Orwell: Animal Farm - एक राजनैतिक समीक्षा

पुस्तक समीक्षा

जर्ज आरवेल: एनिमल फार्म - एक राजनैतिक रूपकको समीक्षा

लेखक: Ruman Neupane

The Author of The Outsider

कृति: Animal Farm, जर्ज आरवेल (George Orwell) द्वारा

कुनै रहस्योद्घाटन छैन!

★ ★ ★ ★ ★

समीक्षक: Ruman Neupane, author of The Outsider, Who Will Bury the Dead God, and a few more books.

मैले यो पुस्तक बारे लेख्नु भनेको आफ्नो कमजोरी देखाउनु हो तर उपन्यास आज फेरि अर्कोपटक पढ्दा यो करामत नगरि बस्न सकिन । यसको लागि माफि माग्छु !

एनिमल फार्म, जर्ज आरवेल द्वारा लिखित १९४५ मा प्रकाशित लधु-उपन्यास हो । यो तात्कालिन समयको लागि एक सामान्य पुस्तक मात्र नभएर एक 'पोलिटिकल डाईनामाईट' थियो । यस पुस्तकलाई अहिले सम्मकै प्रख्यात राजनैतिक रुपकको लागि ब्याख्या गर्दा अतिरञ्जित हुन्न होला । स्टालिनको बिचारधारा कसरि बिनाशकारी सम्भब हुन सक्छ भन्ने यथार्थ आरवेलले आफ्नो यस लघु डिस्टोपियन उपन्यासमा दर्शाउन खोजेका छन् । आरवेले आफ्नो निबन्ध 'Why I write' मा उपन्यास बारे केहि लेखेका छन् । आरवेले ले यो उपन्यास लेख्दा पुर्ण सचेत भएर के लेख्दै छु भन्ने जानेरै राजनिति र कलात्मकता लाई एकै ठाउँमा लेखेका हुन् । यस्तो भन्दा फरक नपर्ला कि एनिमल फार्म सोभिएत युनियनलाई सिधा ब्यंग थियो ।

मलाई जर्ज आरवेलको एनिमल फार्म र '1984' दुबै शानदार रचना लाग्छन् । सुंगुरलाई केन्द्रिय पात्र बनाउँदै आरवेले रुसी क्रान्ति (Bolsheviks Revoluation: बोलसेभिक क्रान्ति) को असफलतामा ब्यंग गरेका हुन् । सन् १९१७ को रुसि क्रान्ति एकहिसाबले बिश्वकै सफल क्रान्ति थियो र यसैको ब्यंग्यात्मक रुपमा यसलाई सफलताको कसिमा शिर्ष स्थानमा राखियो होला । बिसौं सताब्दिको एक सफल लेखक आरवेल को यस पुस्तकलाई बिश्वका १२६ देशहरुमा प्रतिबन्धित गरिएको थियो ।

अब कथामा, वल्ड मेजर (Old Major) ले एक सपना देखेको हुन्छ र त्यहि सपना सुनाउन म्यानोर फार्म (Manor Farm) को सबै जनावरहरुलाई फार्म मालिक (Mr. Jones) सुते पछि भँडारमा बोलाएको हुन्छ । वल्ड मेजरले भन्छ ।

"Comrades, you have heard already about the strange dream that I had last night. But I will come to the dream later. I have something else to say first. I do not think, comrades, that I shall be with you for many months longer, and before I die, I feel it my duty to pass on to you such wisdom as I have acquired."

मेजरले यस्तै युगान्तकारि कुरा (All men are enemies and all animals are comrades.) सुनाउँदै जान्छ र सात कमाण्डमेन्टस् (Commandments) को बारेमा बताउँछ । जस्तै: दुई खुट्टा हुनेहरु शत्रु, चार खुट्टा र पखेंटा हुनेहरु मित्र, जनावरले लुगा लगाउन नहुने, खाटमा मानिसले झैं सुत्न नहुने, अर्को जनावरलाई मार्न नहुने र सबै जनावर समान हुन् भन्ने जस्ता कुराहरु बताउँछ ।

"And now, comrades, I will tell you about my dream of last night. I cannot describe that dream to you. It was a dream of the earth as it will be when Man has vanished. But it reminded me of something that I had long forgotten. Many years ago, when I was a little pig, my mother and the other sows used to sing an old song of which they knew only the tune and the first three words. I had known that tune in my infancy, but it had long since passed out of my mind. Last night, however, it came back to me in m y dream. And what is more, the words of the song also came back —words, I am certain, which were sung by the animals of long ago and have been lost to memory for generations. I will sing you that song now, comrades. I am old and my voice is hoarse, but when I have taught you the tune, you can sing it better for yourselves. It is called Beasts of England."

Old Major cleared his throat and began to sing। ....अनि त्यो यो कुनै राष्ट्रिय गान झैं लाग्छ ।

आरवेले वल्ड मेजरलाई कार्ल मार्क्स को ब्यग्यात्मक रुपमा लेखेका छन् । अर्को भिलेन (villain) पात्र Napoleon जसलाई जोसेफ स्टालिन, Snowball लाई लेनिन जस्ता क्रान्तिकारि पात्रहरु संग नजिक राखेका छन् । वल्ड मेजरको मृत्यु पछि Napoleon ले कमान्डमेन्ट्सहरु आफु अनुरुप बदल्नु, एनिमल फार्मको नाम बल्दनु, Mr. Frederich पात्र संग (जसलाई एडल्फ हिटलरको परिकल्पना मान्न सकिन्छ) नजिकिनु र फार्मको बिपरित हुनु । Beast of England लाई आफ्नो जयजयकार मा लेखिएको एन्थममा परिबर्तन गर्नु जस्ता रोचक प्रसंगले कहानि अघि बड्दै जान्छ ।

सुरुमा उपन्यासले अ्यानिमालिजम (Animal-ism) को वकालत गरेको जस्तो देखिए पनि यो पुर्ण रुपमा कम्युिनिजम प्रतिको ब्यंग हो । कहानिले तत्कालिन शोभियत युनियन, स्टालिन युग र बोलसेभिक क्रान्ति लाई प्रतिबिम्बित गर्छ । साम्यबादि क्रान्तिको असफलताले Animal-ism (त्यस बखतको रुसि स्थिति) को युटोपियालाई कसरि बिगार्दै छ भन्ने अ्यालिगोरिले मलाई निकै छोएको हो । जसरि फार्मका जनावरहरुमा स्वतन्त्रताको भोकले मानिस (मालिक) प्रति आन्दोलित हुने ईच्छा जाग्छ त्यसैगरि गलत नेतृत्वले जनावरहरुको आदर्श सपनालाई भताभुङ्ग पारेको कहानि छ, बस्तुत: यो रुसि परिस्थिति थियो।

#AnimalFarm #जर्ज_आरवेल #राजनैतिक_व्यंग्य